'De tassen van het bezoek lagen op de stekkerdozen'

Doden bij branden in het verzorgingshuis. Toen de toenmalig directrice van zorgcentrum Cleijenborch in Colijnsplaat dat op televisie zag, nam ze zich één ding voor: 'nooit wil ik voor een camera staan om zoiets uit te leggen'. Dit is het eerste deel van een tweeluik over de vraag: Hoe veilig zijn onze ouderen?

Angela Kallewaard had een vooruitziende blik toen ze zeven jaar geleden de veiligheidsregio vroeg hoe ze haar bewoners beter kon beschermen tegen brand. Er zijn zorginstellingen in Zeeland die nu pas de stappen zetten waar Cleijenborch al in 2011 mee begon.

Laatst was brandpreventiemedewerker Jan Wilderom bij een woonzorgcomplex in Middelburg. 'Een splinternieuw huis van drie jaar oud en daar stonden nog toeters van televisies.' Dat aandacht voor ouderen en brandveiligheid hard nodig is, bewijzen de cijfers die Wilderom pas nog op een netwerkbijeenkomst kreeg te horen. 'De afgelopen twee jaar waren er 128 branden in seniorenwoningen en -complexen. Dus ook verzorgingshuizen. Dan rijst de vraag: wat kunnen we nog méér doen?'

Cleijenborch belde met diezelfde vraag. En toen?

'Wij hadden kort daarvoor een brandveiligheidscontrole bij Cleijenborch gedaan. Het gebouw dateert uit 2003 maar is ontworpen volgens het oude bouwbesluit uit 1998. In regelgeving, maar ook in techniek is er sindsdien veel veranderd. Dus lag er al een advies om eens kritisch te kijken naar de brandwerende afwerkingen.'

Dus meteen verbouwen?

'Nee, een adviesbureau heeft eerst de situatie in kaart gebracht en toen is een plan van aanpak gemaakt. Het doel was: alle personen in het gebouw veilig. In 2012 zijn we met de uitvoering gestart.'

Noem eens een paar dingen?

'In de compartimenteringswanden zijn brandkleppen geplaatst. In draadglasdeuren kwam brandwerend glas. Deuren van wasruimtes zijn zelfsluitend gemaakt, zodat ze niet meer open blijven staan. Maar ook organisatorisch gebeurde er een hoop. De bedrijfshulpverleners oefenen in het gebouw. Nieuwe bewoners krijgen instructie. Laadpunten voor scootmobiels verhuisden naar het fietsenhok buiten het gebouw. Oude televisies gingen eruit. En er kwamen huisregels: alleen goedgekeurde stekkerdozen in de kamers en nieuwe bewoners moeten een moderne televisie meebrengen.'

Dus naar alles is gekeken?

'Ja, ook naar het gebruik van elektrische apparatuur en kaarsen in de kamertjes. Je had mantelzorgers of mensen die kwamen schoonmaken en overal hun tassen neerlegden. Ik heb er foto's van gemaakt voor een presentatie: de tassen lagen op stekkerdozen met opladers erin. Dat heb ik aan bewoners, mantelzorgers, familieleden en personeel laten zien.'

Kan je zulk gedrag veranderen?

'De foto's uit het huis zelf hielpen echt. We kregen veel positieve reacties: mensen hadden er niet aan gedacht. Ik heb de oude televisies zien verdwijnen. En de voorlichting hield niet op bij Cleijenborch. Mantelzorgers en zorgmedewerkers namen de tips mee naar andere mensen. Opeens werden we gebeld over onveilige situaties bij mensen thuis. En er zijn op Noord-Beveland nog nooit zo veel rookmelders geplaatst als toen.'

Je komt al jaren bij Cleijenborch over de vloer. Is er nooit een punt waarop alles veilig is?

'Controleren of een gebouw veilig is, stopt niet bij de regelgeving. Je moet ook kijken naar het gebruik. In België zijn zes jaar geleden negen doden gevallen bij een kamerbrand in een 'veilig' bejaardenhuis. Allemaal omgekomen door verstikking. Het was warm weer en alle kamerdeuren stonden open om het lekker koel te houden. '

Waarom zouden andere zorgcentra het voorbeeld van Cleijenborch moeten volgen?

'Hier is op vrijwillige basis het brandveiligheidsniveau naar boven getrokken. De toenmalig directrice van Cleijenborch was zich heel bewust van de veiligheid van de mensen die hier wonen. De ene directeur zal zeggen: 'het kost me geld, dus ik wacht'. Mevrouw Kallewaard zei:
'ik wil er wat aan doen'. Er is héél véél gedaan zelfs. Over tonnen ging het. Daar hebben ze nu profijt van: er is meer tijd om te ontruimen.'

En hoe staat het met de kans op een fatale brand? Heb je de directeur gerust kunnen stellen?

'De veiligheid in Cleijenborch is veertig tot vijftig procent omhoog gegaan. Brand kunnen we niet voorkomen; een lader kan altijd gaan branden in een kamertje. Maar door de aanpassingen en het trainen van het personeel, verspreiden rook en vuur zich minder en vallen er minder slachtoffers. Dat kan ik garanderen.'